การดำเนินงานโครงการหลวง มีวัตถุประสงค์ที่สำคัญ ๕ ประการ ดังนี้
๑. ช่วยเหลือชาวไทยภูเขาเพื่อมนุษยธรรม
๒. ช่วยเหลือชาวไทยภูเขาโดยลดการลำลายทรัพยากรธรรมชาติ ป่าต้นน้ำลำธาร
๓. กำจัดการปลูกฝิ่น
๔. รักษาดินและใช้พื้นที่อย่างถูกต้อง ให้ป่าอยู่ในส่วนที่ควรเป็นป่า ทำไร่ทำสวนในส่วนที่ควรเพาะปลูก ไม่รุกล้ำซึ่งกันและกัน
๕. ผลิตพืชผลเพื่อเพิ่มประโยชน์ทางเศรษฐกิจแก่ประเทศ
พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวได้ทรงมีพระราชดำรัสในเรื่องโครงการที่
ช่วยเหลือชาวเขา เมื่อครั้งเสด็จพระราชดำเนินทรงเยี่ยมคณะเกษตรศาสตร์
มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ วันที่ ๑๐ มกราคม ๒๕๑๗ พระราชดำรัสความว่า
“...เรื่องที่ช่วยชาวเขาและโครงการชาวเขานั้นมีประโยชน์โดยตรงกับชาวเขา
เพื่อที่จะส่งเสริมและสนับสนุนให้ชาวเขามีความเป็นอยู่ดีขึ้น สามารถที่จะเพาะปลูก
สิ่งที่จะเป็นประโยชน์และเป็นรายได้กับเขาเอง ที่มีโครงการเช่นนี้ จุดประสงค์
อย่างหนึ่งก็คือมนุษยธรรม อยากที่จะให้ผู้ที่อยู่ในที่ทุรกันดารสามารถที่จะมีความรู้
และพยุงตัว มีความเจริญได้ อีกอย่างหนึ่งก็เป็นเรื่องช่วยในทางที่ทุกคนเห็นว่า
ควรจะช่วย เพราะเป็นปัญหาใหญ่ ก็คือปัญหาเรื่องยาเสพติด ถ้าเราสามารถที่
จะช่วยชาวเขาให้ปลูกพืชผลที่เป็นประโยชน์มาก เขาจะเลิกปลูกยาเสพติด
ปลูกฝิ่น ทำให้นโยบายการระงับการปราบการสูบฝิ่น และการค้าฝิ่นได้ผลดี
อันนี้ก็เป็นผลอย่างหนึ่ง ผลอีกอย่างหนึ่งซึ่งสำคัญมากก็คือ ชาวเขาตามที่รู้
เป็นผู้ที่ทำการเพาะปลูกที่อาจทำให้บ้านเมืองเราไปสู่หายนะได้ โดยที่ถางป่า
และปลูกโดยวิธีที่ไม่ถูกต้อง ถ้าพวกเราทุกคนไปช่วยเขา ก็เท่ากับช่วยบ้านเมือง
ให้มีความดี ความอยู่ดีกินดี และปลอดภัยได้อีกทั้งประเทศ เพราะว่าถ้าเรา
สามารถทำโครงการนี้ให้สำเร็จ ให้ชาวเขาอยู่เป็นหลักแหล่ง สามารถที่จะมีการ
อยู่ดีกินดีพอควรและสนับสนุนนโยบายที่จะรักษาป่าไม้ รักษาดิน
ให้เป็นประโยชน์ต่อไป ประโยชน์อันนี้จะยั่งยืนมาก...”
จากกระแสพระราชดำรัสของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ได้สะท้อนให้เห็นถึง
แนวทางการปกครองของพระองค์ท่านที่อยู่บนพื้นฐานของทศพิธราชธรรม
ทรงเข้าพระราชหฤทัยในความทุกข์ยากของราษฎร ต้นเหตุแห่งปัญหารวมไป
ถึงแนวทางการแก้ไขปัญหานั้น โครงการหลวงจึงมิได้เป็นแค่เพียงโครงการ
ทางด้านเกษตรกรรมเท่านั้น แต่ยังเป็นโครงการที่สนับสนุนส่งเสริมอาชีพให้แก่
ชาวไทยภูเขา ซึ่งนอกจากจะทำให้มีชีวิตความเป็นอยู่ที่ดีขึ้นแล้ว โครงการหลวง
ยังเป็นหนทางหนึ่งที่ช่วยแก้ไขปัญหายาเสพติดโดยเป็นวิธีการแก้ไขที่ต้นเหตุ
ของปัญหานั่นคือการลดปริมาณการปลูกฝิ่น และการสร้างความเข้าใจให้แก่
ราษฎรได้ทราบว่ายาเสพติดสร้างความเสียหายให้แก่ประเทศชาติอย่างไร